Filmografi
Merhabalar tekrar sizlerle beraberiz, önceki sayıda Yeşilçam'ın 1800'lü senelerinden başlamıştık; şimdi sizleri 1916 yıllarına götüreceğim ve bu dönemin filmlerine göz gezdireceğiz.
Hikmet Ağa’Nın İzdivacı adlı film ' in yönetmeni, görüntü yönetmeni ve senaristi S. Wingberg ve F. Uzkınay’dır.
Oyuncular: Arşak Benliyan , Behzat Butak , Ahmet Fehim , İ . Galip Arcan, Rozali Benliyan, Lusi Avuşyak, İsmail Zahit, Karakaş, Hakkı Necip, Baltazar, Kemal Emin Bara
Yapımcı: (Mosd) Merkez ordu Sinema Dairesi
Konusu: Genç bir kızla evlenmek zorunda kalan yaşlı bir adamın güldürüsü.
Notlar: Rumen uyruklu Sigmund Weinberg, Merkez Ordu Sinema Dairesi basında bulunduğu sırada Türkiye ' de yarım kalan ilk konulu film Leblebici Horhor denemesinden sonra filmi Hikmet Ağa’nın İzdivacı (1916 )’nı çekerken savaş yüzünden oyuncular silah altına alındıkları için yarım kalan filmi savaştan sonra (1918 ) Fuat Uzunkaya tamamlamış olarak bilinse de dönemin sinema yazarlarından Rakım Çalapala, Nurullah Tolgen’nin yayınlanmış notlarına göre; yarım kalan filmi F. Uzunkınay değil 1908 Meşrutiyet ünlü tiyatrocularından Reşat Rıdvan yönetmen olarak tamamlamıştır.
Gelelim 1917 senesine…Yönetmeni Sedat Simavi ve görüntü yönetmeni Yorgo olan iki film…
Casus:
Yapımcı: Müdafaayı milliye oyuncuları
Notlar: 1917’de Royal Sinema’da gösterime giren Casus filmi bir iddiaya göre aynı isimli bir oyundan uyarlanmış bir başka iddiaya göre de bu isim de bir oyuna rastlanmamıştır. (İleri okumalar için: Özüyar, Ali. 2008, Sinema’nın Osmanlıca Serüveni)
Pençe:
Oyuncular: Eliza Binemaciyan , Nurettin Şevkati , Raşit Rıza
Konu: Şehvet düşkünü bir kadınla ilişki kuran Pertev ve evli bir kadın uğruna yuvasını unutan arkadaşı Vasfi’nin öyküsü.
1917’de çekilen bir başka film ise; Dir Wacht -Koruyan Ölü
Yönetmen ve Senarist: Celal Esat Arseven
Görüntü Yönetmeni: Kenan Enginsoy
Oyuncular: Lydia Ley. Kürt Sticker. Nejat Sirer.
Konu: Büyük kente gelen iki kız kardeşle peşlerine düşen şeytan ruhlu bir adamın öyküsü.
Notlar: Münih'te Necmettin Molla, Münih konsolosu İsmail Hakkı bey ve Celâl Esat Arseven’in kurduğu Trans-orient şirketi adına çekilen Koruyan Ölü yada Dirilen Ölü; yurt dışında çekilen ilk Türk filmidir. Filmde oynayan heykeltıraş Türk oyuncu Nejat Siren daha sonraki yıllarda Güzel sanatlar Akademisi müdürü olmuştur. (İleri okumalar için: Baha Gelenbevi: Avrupa Çekilen ilk Türk Filmi, 1961, Artist Dergisi)
1918’den devam edersek yine yönetmenliğini Sedat Simavi’nin yapmış olduğu Alemdar Mustafa Paşa adlı filmini görürüz Yapımcısı Müdafaa-i Milliye Cemiyeti olan bu film aynı zamanda ilk tarihsel film olmakla beraber Türkiye’nin mağlubiyeti sırasında daha montajı yapılıp pozitife alınmadan imha edilmiştir. (Bknz: Burhan Felek Sinema Operatörlüğüm, Milliyet Gazetesi)
Esasına bakarsanız bu tarihlerde çekilen birçok film rafa kaldırılmış, bazen de benim ve birçok arkadaşımın başına geldiği gibi, rollerini sahneledikleri halde galalarda seyrederken kendilerinin olmadıklarını (kesintiye uğradıklarını) da görmüşlerdir.
* Film bilgileri Agâh Öğünç’ün Ansiklopedik Türk Filmleri Sözlüğünden alıntıdır.